Matt Bryden: Waa ‘qabqable’ Ingriis ah oo Soomaaliya, Itoobiya iyo Ereteriya khalkhal galinaya wershaddiisa war-faafinta ee Sahan ee fadhigeedu yahay Nairobi.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Muqdisho(19 Luulyo. 2022) –
Matthew David Bryden, oo ah muwaadin British ah oo ay dowladda Soomaaliya ku dacweysay inuu xogta amniga qaranka u gudbiyay hay'ado ajnabi ah, ayaa isku magacaabay "Angry Matt" iyo "Dibjir", oo af-soomaaliga ah mid "qaladsan", laakiin macneheedu yahay fusuqnimo.
Marka loo eego dadka isaga yaqaana, Bryden waa doqon iyo farrisiin labadaba. Saaxiibkii hore ayaa ugu yeeray "wax xun oo musuqmaasuq ah."
Bryden wuu diiday in lagu wareysto maqaalkan, isaga oo sheegay in su'aalahayagu ay ahaayeen "marin habaabin iyo eex". Waxa uu si la yaab leh u waydiiyay su'aalo "dhexdhexaadnimo ka badan".
Taasi maaha wax lama filaan ah. Bryden wax badan ayuu qarinayaa.
Tobaneeyo sano, Bryden waxa uu ka soo warami jiray raadkiisa Soomaaliya. Wuxuu si qarsoodi ah u ururiyay xogtii ugu xasaasisanayd ee qaranka oo uu la wadaagay gacan-ku-hayayaashiisa shisheeye. Wuxuu u xaman jiray saaxiibadiis Soomaaliyeed shisheeyaha iyo Soomaalida kale ee raba inay dhegta u dhigaan. Waxa uu Soomaali saaxiib ka dhigay mid kale – adduunkuna waa ka soo horjeeday Soomaalida, in kasta oo si farxad leh uga faa’iidaysanayay, qaar baa yidhaahda hurinta qaska Soomaaliya.
"Bryden waxa uu u muuqdaa in uu ku jiro hawl qarsoodi ah oo diiradda saaraysa sawirka xun ee Soomaaliya," Abuukar Sanei, oo ah Ph.D. Ardey wax ka barta Jaamacadda Ohio ayaa u sheegay The Somalia Star. "Xeeladdani waa sida isaga iyo shirkaddiisu (Sahan) ay u sii wataan ganacsigooda."
Bryden oo af-soomaaliga faseexa ah u leeyahay iyo xurmo-xumada uu u hayo dhaqanka Soomaalida ayaa ka caawisay in uu qalbigiisa galo dad badan oo markii hore ku dhacay khiyaano. Sirdoonka Soomaaliya ayaa siisay qandaraasyo la xiriira amniga. Wuxuu la taliye u noqday madaxweynihii hore ee Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud iyo safaaradaha Canada iyo Mareykanka ee Soomaaliya. Waxa uu hogaaminayey Mashruuca Geeska Afrika ee Kooxda Xasaradaha Caalamiga ah. Waxa uu u soo shaqeeyay Qaramada Midoobay iyo hay’adda samafalka ee CARE.
Laakiin runta ku saabsan labada dhalasho ee British-Canadian ayaa ugu dambeyntii soo baxaysa. Waraysiyo lala yeeshay nus darsin qof oo u shaqaynayey ama si gaar ah u garanayey ayaa Bryden ku tilmaamay nin reer galbeed ah oo caqli-gal ah oo hawlihiisa khatar ku ah xasiloonida iyo nabadda gobolka Geeska Afrika.
"Bryden waa con arts iyo munaafaq," dhaqaaleyahan Somali-Canadian ah, Cabdirisaaq Fartaag, oo ahaa qofkii ugu horeeyay ee kashifay ganacsiga wasakhda ah ee Bryden iyo Sahan Research 2016. been bay u tahay qof kasta, gaar ahaan deeq-bixiyayaasha reer galbeedka iyo ururada caalamiga ah ee ku saabsan xaaladda dhabta ah ee Soomaaliya.
"Hadda Matt Bryden daboolkiisa waa la afuufay," Fartaag ayaa yiri, "waa inuu boorsadiisa xirtaa oo uu ku noqdaa meeshii uu ka yimid - waa haddii uu ku haray caqli-galnimo, taas oo aan ka shakiyo."
Fartaag waxa uu Bryden la mid dhigay lago, oo ah ninkii xaasidka ahaa ee masiibadii Shakespeare, Othello. Bryden, wuxuu yidhi, waa yeey ku lebbisan dharka idaha oo waxa uu helayaa biilasha ugu sarreeya ee ah in uu yahay mid anshax-xumo ah.
Isagoo ka hawlgalaya goobtiisa uu ku dhuumaalaysanayo ee caasimadda Kenya, Nairobi, iyo adeegsiga ururrada hore - Sahan Africa Ltd, Sahan Research Ltd, iyo Sahan Foundation Ltd - Bryden wuxuu faafiyaa warar been abuur ah oo si ula kac ah u majara habaabiyo arrimaha gobolka, isagoo u xaglinaya Soomaaliya, Ereteriya, iyo Itoobiya.
Oo wuxuu dareemaya niyad jab ku saabsan hawshiisa. "Hambalyo wanaagsan 'maqaalkaaga'," Bryden ayaa ku qoray email uu u diray wariyeheena ka dib markii uu diiday inuu ka jawaabo su'aalo qoraal ah oo loo soo diray.
Bryden waxa uu ku dhaqmaa sixir-barar, ka faa’iidaysigiisa iyo xeeladaha dhagaraysan ee uu gobolka ka wado ayaa dhawaanahan si xoog leh diiradda u saaray markii Soomaalida, Itoobiya iyo Ereteriya ay ka naxeen dacaayadaha ururkiisa ee maalinlaha ah iyo ololeyaasha sumcad-darrada ah ee ka dhanka ah dalalkooda ay ka qodeen xog dheeraad ah oo ku saabsan ninka iyo ururkiisa si ay uga hortagaan dhagartooda. .
Bryden, dadka yaqaana waxay yiraahdeen, wuxuu mar walba ku xeel dheeraa inuu diblumaasiyiinta reer galbeedka, hay'adaha caalamiga ah, iyo saxafiyiinta reer galbeedka ka sheekayn jiray sheeko been abuur ah oo uu ka sheegay Soomaaliya iyo Ereteriya, ka hor inta uusan Itoobiya ku darin liiska ka dib markii laga saaray qowmiyadda tirada yar ee Tigreega, oo ay xulafo la ahaayeen. ka dib 27 sano oo xukun xumo, xasuuq iyo xadgudubyo ka dhan ah xuquuqda aadanaha.
"Bryden waa danayste aan qalbi lahayn oo ku fiican in uu kaash ka qaato nasiib darrada dalalka Geeska Afrika," ayuu yiri Cabdiraxmaan Aadan Ibi, oo ah xildhibaan Soomaaliyeed.
Sida lago xun, oo si khiyaali ah loogu magacaabay "Honest Lago", Bryden waxaa si khaldan loogu tixraacaa warbaahinta wararka sida falanqeeye goboleed, maahan nin dhar-goys ah oo dad badan oo ku nool gobolka Geeska Afrika ay tuhunsan yihiin inuu yahay.
Laga soo bilaabo horraantii sagaashameeyadii, Bryden waxa uu dabada ka riixayay in Soomaaliya ay kala go’do, si gobolka waqooyi-galbeed ee fallaagada ah ee ka bilowday ololihiisa gooni-goosadka 1991 uu u helo madaxbannaani. “Waxay u egtahay dawlad, waxay u uraysaa dawladnimo, waxayna dhadhamaysaa sida dawladnimo,” ayuu mar yidhi isagoo ka hadlaya dhul-goboleed aan waddanna aqoonsan.
Bryden oo saaxiib dhow la ahaa Jabhadda Xoreynta Shacabka Tigray ee gacan-ku-dhiigleyaasha ah ee Itoobiya iyo Soomaaliya ku xasuuqday tobanaan sano, dagaalna la galay Eritrea, Bryden waxa uu caasimad xun ka dhigay maqaamkiisii ahaa Isku-duwaha Kooxda la socodka Soomaaliya iyo Ereteriya si uu u been-abuuro warbixinnada Qaramada Midoobay ee ku saabsanaa. xaaladaha siyaasadeed iyo kuwa amni ee Soomaaliya. Sidoo kale, waxa uu Eritrea ku tilmaamay inay tahay sharwadayaasha qoraalka ah ee lagu horumarinayo siyaasadda arrimaha dibadda ee Itoobiya ee gobolka.
"Bryden waxa uu muddo sanado ah waday olole sumcad dil ah oo cad-cad oo ka dhan ah Eritrea," ayuu Wasiirka Warfaafinta Eritrea Yemane G. Meskel u sheegay The Somalia Star. "Wararka been abuurka ah ee uu u gudbiyay Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay ee hoos yimaada dallada Monitoring Group on Somalia iyo Eritrea waa mid si cad u muujinaya falalkiisa guracan."
Isaga oo soo xiganaya xog uu dhexda u galay xubin ka tirsan Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay oo lala wadaagay Asmara, Yemane waxa uu sheegay in Bryden uu ku hoos jiro mushaharka quwadaha shisheeye ee doonaya in uu "warbixinno dambiyeedyo ka soo saaro Eritrea."
Cabdiwahaab Sheekh Cabdisamad, oo ah maamulaha Machadka Daraasaadka Istiraatiijiyadda Geeska Afrika ee fadhigiisu yahay Nairobi, ayaa ku raacay.
"Bryden waxaa laga yaabaa in uusan taliye u ahayn ciidamada lugta ee makaanikada ah, laakiin dhab ahaantii waa dagaal-ooge haddii aad rabto in aan aad u yara hadlo," ayuu yiri Cabdisamad, oo dhawaan ku eedeeyay ururka Bryden, Sahan Research, isku day dil. “Bryden subax walba waxa uu soo toosaa si uu isku dayo in uu helo qaab uu qalalaase iyo kala qaybsanaan badan uga abuuri karo Geeska Afrika, gaar ahaan Soomaaliya, Itoobiya iyo Ereteriya.
"Ma garan karo jacaylka uu u qabo Soomaaliya, waxaana uu malaayiin cudurdaar ah u samayn karaa arrintaas, laakiin dhab ahaantii, waa cadawga ugu weyn ee Soomaaliya iyo gobolka weyn ay ku leeyihiin xilligan," ayuu yiri Cabdisamad.
Habdhaqanka Bryden – oo ah dumar jecel oo caadaystay caleen kiciya Kenyaan ah, qaadka, sida ay qabaan dadka yaqaana – aad ayuu uga shakisan yahay in uu xitaa sawirkiisa ama tafaasiil kasta oo kale oo la xidhiidha xirfaddiisa ka xafido akoonkiisa Twitter-ka. Waxa uu diiday in uu u diro The Star his resume. Taa beddelkeeda, wuxuu si jees-jees ah u dalbaday in weriyaheenna "uu keeno CV-ga buuxa iyo tixraacyo." Bryden waxaa lagu yaqaanaa in uu iska ilaaliyo in dowladaha iyo shaqsiyaadka dhaleeceeya ama ka digtoonaado dhaq-dhaqaaqyadiisa mugdiga ah, dadka yaqaana ayaa leh. Marka uu Muqdisho soo booqdo, waxa uu isku ekaysiiyaa saro-gacan iyo shal garbaha laga soo tuuray—si uu uga baxsado indhaha Soomaalida dabiiciga ah ee wax weydiinaya.
Sannadkii 2016-kii warbixin ka soo baxday Fartaag Consulting ayaa ku boorisay guddiga amniga baarlamaanka Soomaaliya in ay baaritaan ku sameeyaan dhaqdhaqaaqa iyo joogitaanka ururka Bryden ee Sahan, baaqaas oo la sameeyay kaliya markii uu xukunka qabtay madaxweyne Maxamed Cabdullaahi Farmaajo.
"Sahan Research waa tusaale cad oo la-taliyayaal shisheeye ah awood xad-dhaaf ah, maamul-xumada, iyo hufnaan la'aanta Soomaaliya," ayaa lagu yiri warbixinta loogu magac daray "Breaking Point in Somalia: Sida dawlad-fasalka loo maalgeliyay iyo cidda."
Madaxweyne Maxamed Cabdullaahi Farmaajo iyo Madaxweynihii hore ee Soomaaliya Sheekh Shariif Sheekh Axmed ayaa labaduba ku dhawaaqay in Bryden aanu ka ahayn Soomaaliya.
"Go'aankan si fudud looma qaadan," ayuu yiri xafiiska madaxweyne Axmed ee xilligaas, isagoo sharraxayay caqligalka ka dambeeya go'aanka maamulkiisa uu Bryden uga mamnuucay Soomaaliya. “Dowladda KMG ah [Dowladda Federaalka Ku Meel Gaarka ah] waxay si buuxda u fahansan tahay culeyska uu leeyahay go’aankan. Go’aankaas waxaa loo qaatay in DFKMG oo mataleysa dhammaan shacabka Soomaaliyeed aysan aaminsaneyn in Soomaaliya ay sii jiri karto sanadkii 3-aad ee aflagaadada iyo eedeymaha, iyadoo aan la helin hannaan la taaban karo oo lagu tijaabinayo eedeymahaas”.
Dadka yaqaana ama la shaqeeya Bryden waxay sawiraan sawir qaade roogaga oo aan mabda'a lahayn oo dano gaar ah iyo mid maaliyadeedba ay ku kacaan.
“Waa loo adeegsan karaa cid kasta, xitaa beesha caalamka,” ayuu yiri mid ka mid ah shaqaalihii hore ee Sahan Research, oo ka sheekeeyay jawiga shaqada ee ururka ee lagu dhiirri-gelinayo aragtiyada dhaleeceynta Madaxweyne Farmaajo, halka shaqsiyaadka ra’yigooda dhiibtayna ay garteen. inay u naxaan dawladaha waa la canaanan jiray ama la eryay.
Intii uu joogay isku duwaha Kooxda Dabagalka Qaramada Midoobay, Bryden waxa uu aflagaadeyn jiray siyaasiyiinta iyo ganacsatada Soomaaliyeed, dhibanayaashiisu waxay yiraahdeen. Qaabka uu u shaqeeyo, ayay yiraahdeen, waxa uu u muuqday in la siiyay "lacag i sii ama waxaan magacaaga ku dari doonaa liiska Qaramada Midoobay ee qas-wadayaasha nabadda."
Wargeyska The Somalia Star oo la hadlay Siyaasi Soomaaliyeed ayaa sheegay inay u yimaadeen Ergo Soomaaliyeed oo uu soo diray Bryden, kuwaasi oo sida ay sheegteen doonayeen in magaciisa laga saaro Warbixin ay QM dhawaan soo saartay oo uu qoray Bryden.
Markii siyaasiga oo hadda ah xildhibaan fadhiiste ah uu diiday in uu bixiyo lacag uu u arkayay in uu yahay lacag baad ah, ayaa waxaa magaciisa ku soo baxay warbixinta Qaramada Midoobay in uu yahay qaswadayaal nabadeed, kaas oo ay ku tilmaamaan kooxo baadda shisheeye ah oo ay ku cago jugleeyaan siyaasiyiinta iyo ganacsatada Soomaaliyeed.
Wargeyska The Star ayaa sidoo kale helay xog ku saabsan ganacsade caan ah oo malaayiin dollar siiyay Bryden si uu uga joojiyo inuu magaciisa ku soo daro warbixinta Qaramada Midoobay.
"Waxay yihiin baadda," ilo ku dhow Bryden iyo Sahan Research ayaa u sheegay The Star.
Shaqada xaasidnimada ah ee Bryden waxaa ilaa hadda maalgeliyay Midowga Yurub, Boqortooyada Ingiriiska, Sanduuqa xasiloonida Soomaaliya, UNICEF, ICRC, Hawlgalka Kaalmaynta Qaramada Midoobay ee Soomaaliya iyo Urur-Goboleedka IGAD. Dhammaantood kama jawaabin su'aalaha uu Xiddigu u soo diray iimayladoodii rasmiga ahaa ama afhayeenadooda.
Waxaa yaab leh in ciwaanka emailka weriyaha The Star ee baaraya Bryden iyo Sahan la weeraray isla markiiba ka dib markii uu su'aalo u diray hay'adahan iyo dalalkan, taasoo keentay shakiga ah in qaarkood ay ku lug lahaayeen isku day lagu doonayay in lagu jabsado emailkiisa.
"Ma dhaafin lahaa in uu shaqaaleysiiyo hackers si ay u jabiyaan emails-ka cadawgiisa ama mareegaha bartilmaameedka ah," ayuu yiri Fartaag oo ka tirsan Bryden, isaga oo intaa ku daray in website-kiisa la jabsaday saddex jeer markii uu soo saaray warbixinta qarxa ee Bryden iyo Sahan.
"Matt Bryden waxay ceeb ku tahay waalidkiis iyo dalalka uu jinsiyaddooda haysto," Fartaag ayaa sidaas yidhi. "Taladayda qof kasta ama urur kasta ama waddan kasta oo isku dayaya inuu ganacsi la sameeyo Bryden: Fadlan iska ilaali ninkan sida cudurka."
Xitaa ka hor dhiirigelinta Fartaag, hay'ado badan oo caalami ah iyo waddamo badan - oo dareemaya inay ku mashquulsan yihiin maalgelinta macluumaadka - waxay bilaabeen inay iska fogeeyaan Bryden iyo Sahan Research - taasina waxay keentay in ninkii Britishka ah ee koontooyinkiisii hore ee buuran uu qallalo.
Weli, warshadda Bryden ee fadhigeedu yahay Nairobi – dhab ahaantii, ciidan ka kooban boqollaal dagaalyahanno internet-ka ah, trolls, iyo xubno shaqaale ah, oo qaarkood si khaldan isugu yeedhay cilmi-baarayaal iyo falanqeeyayaal – wali waxay sii wadaan inay maalin walba soo saaraan warar been abuur ah, caricatures bahdilaadda ah, poppycock Falanqaynta iyo qulqulka qoraallada Twitter-ka ee lagu bahdilayo madaxda iyo siyaasadaha ugu sarreeya Soomaaliya, Itoobiya iyo Ereteriya.
Sahan Research waxa kale oo ay daabacdaa warside ka kooban lix bog oo lagu magacaabo Somali Wire, kaas oo Bryden u isticmaalo in uu ku garaaco dawladda Soomaaliya. Ku qor warqadda A4, bogga hore ee calalladii sida liidata loo tifaftiray iyo kuwa laga soo ururiyeyba waa kuwo aad u xun oo ka dhan ah dawladda Soomaaliya, siyaasaddeeda iyo madaxda sare ee Soomaaliya.
Faafinta Shaydaanku waa qayb ka mid ah sheekooyinka aadka u weyn ee ka socda gobolka Geeska Afrika, halkaas oo ay Soomaalida, Eriteriyaanka iyo Itoobiyaba xidhidh u xidheen inay gadaal ka riixaan sheeko reer galbeedku dabada ka riixayaan oo ujeeddadoodu tahay inay dib ugu soo celiyaan kooxda TPLF ee la nacay, kuwaas oo xukunkooda lagu suntay. kaligii talisnimo, dagaalo, duullaan, xasuuq iyo xad-gudubyo baaxad leh oo ka dhan ah xuquuqda aadanaha.
Dukumiintiyada sirta ah iyo xogta sirta ah waxay muujinayaan in Sahan Research aysan ahayn wax ka badan oo horudhac u ah ururinta sirta, xeeladaha cabbiraadda firfircoon ee xilligii KGB, kuwa baadda, canshuur lunsiga, iyo suurtogalnimada lacag-dhaqidda.
Mid ka mid ah shaqaalaha Sahan oo ka tirsan shaqaalaha maaliyadda ayaa Fartaag Consulting u sheegay in “kharashka ay ku bixiso mashaariicda iyo qandaraasyada gaarka ah ee ururka ay si ula kac ah ‘loola wareego’” oo u dhexeeya xisaab bangi oo Barclays ah oo ku yaala UK iyo akoon Dahabshiil ah oo ujeedadu tahay in la qariyo lacagaha.
"Inta badan, shaqaalaha Sahan Africa waxay ku heli jireen mushaharkooda lacag caddaan ah iyada oo loo marayo koodhka lacag-bixinta hoose ee cid saddexaad oo ah 'taageerada qoyska' iyo 'isticmaalka shakhsi ahaaneed," ayaa lagu yidhi warbixinta Fartaag Consulting, oo soo xiganaysa dukumentiyada laga helay Dahabshiil. Iyaga oo adeegsanaya qolo saddexaad oo mushaharka shaqaalaha si kaash ah ku bixiya, shaqaalaha Sahan ayaa Fartaag Consulting u sheegay in ay Sahan Africa u ogolaanayso in ay iska ilaaliso bixinta cashuuraha Soomaaliya iyo Kenya.
Sahan si cad ugama doodin muujinta warbixinta. Dhab ahaantii, agaasimayaasha Sahan waxay qireen in ururku aanu’ Kenya canshuur ka bixin qandaraaskiisa la dagaalanka argagixisanimada, ayaa lagu yiri warbixinta Fartaag Consulting, sida lagu sheegay iimaylka Sahan Africa oo loo diray kooxda maaliyadda ee ururka 2016.
"Baaritaanka waxaa lagu wargeliyay in Sahan Africa ay sidoo kale isticmaasho xisaabteeda Sahan Research Barclays Bank ee Boqortooyada Ingiriiska si ay uga fogaato lacagaha canshuuraha ee Soomaaliya iyo Kenya," ayaa lagu yiri warbixinta Fartaag.
Mid ka mid ah su'aalaha uu Bryden ka gaabsaday inuu ka jawaabo waxay ahayd: "Immisa barnaamij, mashruuc, iyo daraasado ayuu Sahan sameeyay ama qabtay tan iyo markii la aasaasay?"
Warbixinta Fartaag Consulting’s ayaa lagu sheegay in shaqaale badan oo ka tirsan Sahan ay u sheegeen inay rumeysan yihiin in Bryden iyo kooxdiisa la dagaalanka argigixisada, oo ay ku jiraan Premdeep Bahra iyo Erica Marsh, ay “ku lug lahaayeen xadgudubyada xuquuqda aadanaha ee ka dhanka ah Soomaalida.”
"Matt Bryden iyo kooxdiisii CT-ga ayaa lala xiriiriyay qof Soomaali ah oo la waayay Sebtembar 2016," ayaa lagu yiri warbixinta, iyadoo soo xiganeysa wadahadallo lala yeeshay shaqaalaha Sahan.
Markhaatiyada kooxda la dagaalanka argagixisada ee Bryden "waxay xaqiijinayaan in Matt Bryden aanu ku lug lahayn waayitaanka oo kaliya balse uu abaabulay waayitaanka emailka Premdeep Bahra, Erica Marsh iyo kuwa kale," ayaa lagu yidhi warbixinta heshay nuqul ka mid ah emailka Bryden.
Bryden waxa uu diiday in uu ka jawaabo su’aalaha weriyaheena ee ku saabsan doorkii uu ku lahaa dilka suurtagalka ah ee loo geystay qaxootiga Soomaaliyeed ee Kenya. Ama sababta shirkadiisa, oo lagu soo dallaco urur cilmi-baaris ah, ay u gasho dhaqdhaqaaqyo iyo hawlgallo la-dagaallanka argagixisannimada, kuwaas oo qaarkood u horseeday xadgudubyo iyo xitaa dil.
Sahan Research waxaa la aasaasay May 1, 2012, wax yar ka hor inta aan Bryden laga eryin xilkii Qaramada Midoobay ka dib markii ay ka hortimid dowladdii Soomaaliya ee xilligaasi jirtay. Bryden waxa uu qirtay, sida lagu sheegay warbixinta Fartaag Consulting, in uu sameeyay khilaaf danaysi.
Sahan Foundation Limited, oo sidoo kale laga diiwaan geliyey UK 1-dii Luulyo, 2014, waxaa iska leh Bryden, saaxiibkiis muddada dheer ee Belgian Emmanuel Deisser iyo Somali-Canadian Rage Khayre. Ma jiraan wax raad ah oo ku saabsan halka Sahan Afrika laga diiwaan geliyay.
Si fagaare ah, Sahan Research waxay si been abuur ah u sheeganeysaa inay tahay hay'ad cilmi-baariseed "ka go'an horumarinta nabadda, xasilloonida, iyo horumarka" gobolka Geeska Afrika, sheegashadaas oo ay beenisay dukumeentigeeda.
Dec. 21, 2019, Maamulaha Hay’adda Sahan Research iyo Agaasimaha Fulinta Xuseen Xalane ayaa qoraal hoose u diray kooxda hoggaanka sare ee ururka, isagoo ku dhawaaqay “Diiradda Cusub ee 2020” oo ay “Kooxda Hoggaanka Sare ee Istiraatijiyadeed” ay noqon doonto “Diirada saarista meelaha cusub ee istaraatiijiyada ah, ee Geeska oo dhan, iyadoo kor loo qaaday (sic) Soomaaliya.”
Ujeeddada istaraatiijiyadda cusub waxay ahayd, ayuu qoray Xalane, si loo wanaajiyo sumcadda [Sahan] ee ah hoggaanka sirdoonka gaarka ah ee Geeska Afrika si ay u taageeraan hawlgallada, barnaamijyada iyo mashaariicda macmiilka.”
Sahan Research waxay shaqaaleysiisey Rashid Abdi, oo hore u ahaan jiray Agaasimaha Mashruuca Geeska Afrika ee International Crisis Group, si uu u hoggaamiyo "waxqabad cusub oo goboleed, iyada oo diiradda la saarayo joogitaanka warbaahinta bulshada."
“Wuxuu hogaamin doonaa koox falanqeeyayaal dhalinyaro ah oo loo tababaray la socodka baraha bulshada, beegsiga, qurxinta iyo ka faa’iidaysiga,” ayuu yiri Xalane oo ah Cabdi oo shaqadiisa ka bilaabay Sahan Janaayo 2020.
Istaraatiijiyadda cusub, ee loogu talagalay in la geeyo " hawl-wadeenno" guud ahaan gobolka Geeska Afrika, ayaa Bryden u xilsaartay "in uu diiradda saaro kormeerka gaarka ah ee Sahan, hagaajinta iyo beegsiga [iyo] barnaamijka tababarka," ayaa lagu yiri qoraalka.
Wixii intaas ka dambeeyay kooxda Sahan waxay ka soo dejiyeen Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Abiy, Axmed Madaxweyne Isaias Afwerki ee Eritrea, iyo Farmaajo ee Soomaaliya oo been iyo been abuur iyo been dheeraad ah faafiyay. Waxay kaloo sare u qaaday kala qaybsanaantii iyo federaaliisimka Soomaaliya, waxay kicisay fowdo ka dhacday Soomaaliya, Itoobiya, iyo Ereteriya, waxay dabada ka riixaysay in TPLF ay dib ugu soo laabato xukunka Itoobiya, aflagaado u geysatay culumada Islaamka iyo xitaa diinta Islaamka lafteeda, waxay buunbuunisay awoodda ciidan ee Tigreega—dhammaan waxay ku marmarsiyoonaysay inay dalacsiinayso. dimuqraadiyadda, xuquuqda haweenka iyo nabadda gobolka.
"Shaqsiyaadka Soomaaliyeed ee sida dhabta ah u danaynaya wanaaga dalkooda ayaa si fudud u diida mishiinka war-wareega ah ee Bryden iyo askartiisa ay rabaan in dadka kale ay rumaystaan," ayuu yidhi Sanei, Ph.D. ardayga Ohio. “Dhaqdhaqaaqayaasha Soomaalida ah ee la socda warbaahinta ma ahan dad taageersan dowladda. In si kale loo sheego waa in la aflagaadeeyo garaadka Soomaalida.”
Isbadalka siyaasadeed ee Shaydaanku waxa uu yimid ku dhawaad hal sano kadib markii ay dowladda Soomaaliya ka mamnuucday hay’addan in uu ka shaqeeyo gudaha dalka Dec. 17, 2018, sababo la xiriira walaac laga qabo “amniga qaranka, xasiloonida, iyo midnimada dalka”.
Dowladda ayaa 15-kii April ku soo oogtay Bryden, Rashid Abdi, New Zealander Robison Colin, Canadian Rahman Raage Khaire, Belgian Emmanuel Deisser, iyo British David Hopkins. Dhageysiga dacwadda labaad ayaa todobaadkii hore ka dhacday caasimadda dalka ee Muqdisho.
Si kastaba ha ahaatee, gadaal ka riixida dowladda Soomaaliya, kama aysan niyad jabin kooxda Sahan, ee ay hogaaminayaan Bryden iyo Cabdi, in ay ku dhiiradaan cunaqabateynta ka dhanka ah Madaxweyne Farmaajo, Basaasiinta Fahad Yaasiin, hay’adaha qaranka, madaxda dowladda, shacabka caadiga ah iyo ganacsatada.
Weerarada xadgudubka ah ee Cabdi iyo Bryden laguma wargelin qiyamka, balse waxay ku timid rabitaan quus ah oo ay ku doonayeen inay ku qasbaan dowladda inay beddelato go’aankeeda oo ay u ogolaato Sahan inuu dib u soo laabto, ayuu yiri mid ka mid ah shaqaalihii hore oo la hadlay The Star oo shuruud ku xiray in magaciisa la shaaciyo cabsi uu ka qabo aargoosi. .
Si loo sii sharaxo ujeedada ka danbeysa aflagaadada kooxda Sahan, isla ilwareedkan ayaa sheegay in markii lacagaha Sahan ay bilaabeen inay qallalaan ka dib markii mamnuucida Muqdisho ay dhaqan gashay, Bryden — oo marka ay arintu adkaato ama uu dhibaato kala kulmo dowladda Soomaaliya ama muwaadiniinta gaarka ah isku dayo hab-qabiileedka Soomaaliya u leexiyo si uu uga faa’iidaysto – waxa uu u soo diray ergey ay qaraabo yihiin Madaxweyne Farmaajo, oo uu dawladda u soo diray si uu ugu soo duceeyo xabbad-joojin “Nool iyo Nool”, arrintaas oo ay ka soo horjeesteen Madaxweyne “Farmaajo” iyo Taliyaha Sirdoonka Yaasiin.
Isaga oo go'aankan ka cadhooday, Bryden waxa uu laba jibaaray ololihiisii sunta ahaa ee uu ku aflagaadeeyey labadaas.
Bishii Luulyo 13-keedii shaqo uu cinwaan uga dhigay “Fikirka waxa aan la malayn karin: Fahad xilli ciyaareedkiisa labaad,” Bryden wuxuu ka dhawaajiyay, sida uu caadiyan sameeyo, digniin been ah, isaga oo ka digay in xitaa haddii Madaxweyne Farmaajo mar kale loo doorto cadaalad iyo fagaare “Soomaali badan - oo ay ku jirto caasimadda. - waxay noqon kartaa mid aan la xukumin." Baaqan colaadeed waxaa markii dambe qaaday Sahan trolls, sida Aadan Cabdulle, oo ah Soomaali-Maraykan ah oo sheegtay in dadka Muqdisho deggan aysan “u dulqaadan doonin” dib u doorashada Madaxweyne Farmaajo.
Si kastaba ha ahaatee, garabka Bryden ee ka dhanka ah madaxa sirdoonka, Yasin, ayaa si badheedh ah u daaha ka qaaday nacaybka uu ninka Ingiriisku u qabo midnimada dhuleed ee Soomaaliya iyo inuu si gaar ah u jeclaystay TPLF-tu. Wuxuu Yaasiin ku eedeeyay inuu ka mid ahaa Soomaalidii hanka badnayd ee dalkooda ka difaacay duullaankii Itoobiya ee gobolka Gedo 1996-kii markaasoo Addis Ababa ay gacan bir ah ku haysay kooxda TPLF, oo ah koox ay dawladda Itoobiya ee hadda jirta ku tilmaantay argagixiso.
Bryden oo ku foogan Farmaajo iyo Yaasiin ayaa ah mid cajiib ah: Labadan nin waxay horseed ka ahaayeen siyaasadihii dawladda hadda jirta ee bilaabay olole xididdada loogu siibayo wakiillada shisheeye ee xarumaha dawladda. Sahan Research Bryden iyo kuwo kale oo ay ka mid yihiin Sudan, Holland, Imaaraadka Carabta, FBI-da iyo CIA-da, ayaa dhammaan xafiisyo ku lahaa gudaha hay’adda sirdoonka iyo nabad-sugidda qaranka Soomaaliya ama NISA, sida uu wargeyska The Star u sheegay sarkaal ka tirsan sirdoonka Soomaaliya oo shuruud ku xiray in magaciisa la shaaciyo. aan la daabicin.
Ilo kale ayaa wargeyska The Star u sheegay in markii Yaasiin uu qabtay hoggaanka hay’adda uu aad uga naxay markii uu arkay urur ay ku dhex dhuunteen hay’ado ajaaniib ah oo basaaska ah. Yaasiin ayaa markaa bilaabay nadiifin uu kaga saarayo tufaaxa xun ee ururka dhexdiisa. Talaabadan ayaa dalal badan iyo ururo shisheeye oo ay ku jirto Sahan ka xayuubisay il xogeed muhiim ah. Si ka duwan madaxweynihii isaga ka horreeyay ee Cabdullaahi Gaafaw oo Sahan ka caawiyay in uu helo qandaraasyo amni, sida ku cad warbixinta Fartaag Consulting, Yaasiin wuxuu Sahan ka saaray Soomaaliya.
Cinwaanka quruxda badan ee Bryden - wuxuu isku magacaabay "la-taliyaha istaraatiijiyadeed ee sare" ee Sahan - wuxuu beeniyey caqligiisa, maskaxdiisa, caqli-xumadiisa, dhiig-miirashada, iyo damiir la'aanta.
Maalin ka dib markii uu diiday inuu ka jawaabo su'aalaha weriyaha The Star, wuxuu u soo diray iimayl ka kooban waxa uu ugu yeeray "su'aalaha aniga ii gaar ah."
Mid ka mid ah su'aalaha Bryden waxay ahayd: "Maxaad saxaafadda ugu dooratay xirfad ahaan? Ma ikhtiyaar baa mise waxaa kuu maqan xirfado kale oo la suuqgeyn karo?” Mid kale wuxuu ahaa: “Yaa lacag ku siiyay inaad qorto maqaalka Sahan maxaase hadda keenay? Goorma ayaa la magacaabay iyo imisa ayaa lagu siinayaa? Waa maxay [sic] kafiilkaagu rajaynayo inuu gaaro?" Midka saddexaad ayaa ahaa: “Fadlan u kala qiimee kafaala-qaadayaashaada dhaqaalaha sida ay u kala muhiimsan yihiin: Xafiiska Amniga Qaranka; Wasaaradda Qorshaynta iyo Iskaashiga Caalamiga; NISA; Arrimaha Siyaasadda AMISOM.”
Bryden waxa uu si badheedh ah u soo bandhigay maslaxadda, isla waynida, xaqiraada isla xisaabtanka iyo hufnaanta, waxa ay astaan u tahay fikradda qaldan ee ay qabaan ajaaniib badan iyo hay’ado caalami ah oo ku sugan Soomaaliya in ay ka bixi karaan dambiyada ay ka geystaan gudaha dalka, halkaasi oo ay ka jirtay isla xisaabtan la’aanta tan iyo burburkii dowladdii dhexe ee Soomaaliya. Dawladdii dhexe ee ugu dambaysay 1991. Maqaalkiisii ugu dambeeyay ee Soomaaliya, Cabdi wuxuu adeegsaday ereyga “annaga”, sidii isaga iyo Bryden iyo koox kale oo aan Soomaali ahayn oo Kenya ku sugan yihiin Soomaali - lafteeda waa horumar cusub oo yaab leh.
Laakin Soomaalidu waa ay ku baraarugtay xaqiiqadan oo waa ay ka dagaalamaysaa.
"Bryden, oo ah nooca soo jireenka ah ee martida aan la mahadin iyo xumaanta, ayaa si khaldan u fahmay deeqsinimada iyo ixtiraamka Soomaalida inay tahay nacasnimo iyo nacasnimo. Waa maxay shisheeye nacas ah,” ayuu yiri Ibi, xildhibaanka. "Ma qaniintid gacanta ku quudisa, waxaad tahay cadcad."
Ibi ayaa sheegay in Soomaalidu “muuqaalkan ay u ekaan karaan kuwo aan waxba ka jirin, balse ay yihiin dagaalyahano si masayr ah dalkooda uga ilaaliya cadowga.”
"Waxaan nahay milkiilayaasha goobtan istaraatiijiga ah ee aduunka sababtoo ah waxaan nahay Soomaali waana difaaci karnaa. Taasi ha quusto,” ayuu yidhi Ibi.
Bryden, sida uu isagu u af-duuban yahay, ayaa haddana ah af-duub ku dhisan la macaamilka uu dadka kale la leeyahay: In kasta oo uu leeyahay dareen uu ku caayo Madaxweyne Farmaajo iyo Basaasiinta Yaasiin iyo hoggaamiyeyaasha kale ee gobolka, haddana markii isticmaaleyaasha Twitter-ka ee Soomaaliya, Itoobiya iyo Ereteriya ay difaacayaan qarankooda. 'Hogaamiyeyaasha ayaa si naxariis leh ugu jawaaba, isla markiiba wuu xannibay, isagoo ku eedeeyay inay yihiin trolls.
"Matt Bryden waxa uu ka ganacsadaa been abuur iyo warar been abuur ah oo lagu burburiyo kulankoodii ugu horeeyey ee runta," ayuu yiri Cabdisamad, agaasimaha oo ku eedeeyay Bryden's Sahan inuu naftiisa halis geliyey.
"Bryden waa sida beenaale ama tuug, haddii aad rabto, yaa aan caloosha lahayn si uu si cad isaga difaaco, xitaa carruurta," ayuu yiri Cabdisamad. "Dabo buu rogaa oo cararaa isla markii uu maqlo codka runta. Taasi waa waxa uu Bryden sameeyo marka uu la kulmo xaqiiqooyinka. "
By Fu’aad Cabdiraxmaan
(Source The Somali Star & Badbado Consultant Bureau)